Zo vrij als een vogel

Bij de meeste vogelkenners gaat het hart in de nazomer al wat sneller kloppen. Zo ook bij Ecoloog Rik Vinke. “De liefde voor vogels begon bij mij al op jonge leeftijd. Als negenjarig kind stond ik voor het eerst op de telpost. Ik vond het fantastisch om mee te kijken en meer over vogels te leren.” Inmiddels mag Rik zich echt een vogelaar noemen. Elk vrij moment reist hij af naar zijn favoriete uitkijkpunt. Hij heeft al veel bijzondere vogels gespot en het is hem gelukt om van zijn hobby zijn werk te maken.

Piek van de vogeltrek

Het voor- en najaar zijn de beste tijden om vogeltrek te observeren, aangezien vogels dan op weg zijn tussen hun broedplaats en hun overwinteringsgebied. De echte piek valt in oktober. “Je moet het natuurlijk wel net treffen. Vooral de kust is een goede plek om trekvogels te observeren. Zo zijn er laatst bij telpost De Vulkaan in Den Haag op één dag maar liefst 150.000 vinken geteld! Toch zijn er ook dagen dat je helemaal niets ziet of dat er één hele bijzondere vogel langskomt.” Juist die afwisseling maakt het voor Rik zo leuk.

Bedreigingen

“Vogels proberen tijdens de trek zoveel mogelijk barrières, zoals grote open wateren, te vermijden. Tijdens de trek lopen ze het risico om in slecht weer terecht te komen. Wanneer ze dan boven de zee vliegen, hebben ze geen schijn van kans.” Het komt ook geregeld voor dat vogels tegen hoogspanningsmasten of windmolens aanvliegen. “Vogels kunnen ‘s nachts niet ver vooruit kijken. Aanvliegend vanuit een donkere omgeving raken de dieren verward door de plotselinge verlichting van gebouwen. Het komt helaas vaak voor dat ze tegen het spiegelende oppervlak van ramen aan botsen en dit niet overleven.”

Reisgedrag in beeld

Vroeger kon men niet plaatsen waar de vogels in de winter bleven. In de Middeleeuwen dachten mensen dat vogels naar de maan vlogen of in de modder kropen om te overwinteren. “Tegenwoordig hebben we veel meer inzicht waar de vogels broeden en overwinteren. Inmiddels weten we dat elke vogelsoort zijn eigen overwinteringsgebied heeft. Door het gebruik van zenders en het ringen van vogels, kan precies achterhaald worden waar de vogel in de winter naartoe reist.”

“In de Krimpenerwaard hebben bijvoorbeeld een aantal zwarte sterns een zendertje meegekregen. Het jaar daarna is uitgelezen waar ze zijn geweest. Het bleek dat de zwarte sterns helemaal naar Zuid-Afrika vliegen en daar voor de kust als zeevogel overwinteren. Dat is een hele interessante ontdekking. Zo krijgen we het reisgedrag van steeds meer soorten in beeld.”

Overwinteren

Veel vogels overwinteren in de subtropische Sahel, de overgangszone tussen de Sahara en de zuidelijker gelegen Savanne. Grote wetlands zijn van levensbelang voor soorten als grutto, kemphaan, purperreiger, pijlstaart, zomertaling en vele andere soorten die hier in grote aantallen de winter overbruggen. Volgens Rik heeft het klimaat aan de andere kant van de wereld ook invloed op het broedseizoen in Nederland. “Als het daar veel regent, merken wij dat vervolgens ook hier. De overlevingskans voor vogels stijgt namelijk waardoor er meer vogels terugkeren naar Nederland om te broeden. ”